I. Định nghĩa:

Còi xương là một rối loạn chuyển hóa xương ở trẻ em, chủ yếu do thiếu vitamin D, canxi hoặc phốt pho, dẫn đến sự khoáng hóa kém ở xương đang phát triển. Bệnh thường gặp ở trẻ dưới 3 tuổi và gây ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất, vận động và hệ miễn dịch của trẻ.

Theo thống kê của Sở Y tế Hà Nội, tại Việt Nam phần lớn trẻ bị thiếu vitamin D (chiếm 20 – 40% trẻ), trong đó, có 8.9% trẻ ở mức nặng. Hằng năm, bệnh viện Nhi Trung ương tiếp nhận khoảng 10% bệnh nhi được chẩn đoán bị còi xương (có 35% trường hợp trẻ bị còi xương dưới 3 tuổi). Bên cạnh đó, theo chia sẻ của Viện Dinh dưỡng quốc gia, bệnh còi xương ở trẻ em ở nước ta chiếm tỷ lệ cao: năm 2003 chiếm 65.8% và năm 2014 chiếm 39.1% (chủ yếu ở trẻ dưới 2 tuổi).

II. Nguyên nhân:

  • Thiếu vitamin D (nguyên nhân chính):
    • Do trẻ ít được tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
    • Chế độ ăn nghèo vitamin D (ít sữa mẹ, ăn dặm muộn, không dùng thực phẩm tăng cường vitamin D).
  • Thiếu canxi và phốt pho trong khẩu phần ăn.
  • Rối loạn hấp thu (ví dụ: bệnh celiac, tiêu chảy kéo dài).
  • Trẻ sinh non, nhẹ cân, hoặc có bệnh mạn tính làm tăng nhu cầu vitamin D/canxi.

III. Dấu hiệu giúp cha mẹ nhận biết sớm con mình có bọ còi xương hay không?

Giai đoạn sớm:

  • Trẻ quấy khóc, ngủ không yên, hay giật mình.
  • Ra nhiều mồ hôi trộm (đặc biệt khi ngủ).
  • Rụng tóc vùng sau gáy (rụng hình vành khăn).
  • Bú kém, chậm tăng cân.

Giai đoạn muộn:

  • Biến dạng xương:
    • Đầu to, trán dô, bẹp sau gáy.
    • Lồng ngực dô hoặc lõm, chuỗi hạt sườn.
    • Cẳng chân cong (chân vòng kiềng), cổ tay, cổ chân to bè.
  • Chậm phát triển vận động: chậm biết lẫy, bò, đi…
  • Có thể kèm theo thiếu máu, suy dinh dưỡng, viêm phổi tái phát.

IV. Biện pháp phòng ngừa:

Đối với bà mẹ mang thai:

  • Bổ sung đầy đủ vitamin D và canxi trong thai kỳ.
  • Tắm nắng nhẹ nhàng và có chế độ dinh dưỡng đầy đủ.

Đối với trẻ nhỏ:

  • Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, kết hợp bổ sung vitamin D nếu cần.
  • Ăn dặm đúng cách từ 6 tháng tuổi, đa dạng thực phẩm giàu canxi, vitamin D (sữa, trứng, cá, rau xanh…).
  • Tắm nắng hàng ngày: khoảng 15–30 phút buổi sáng sớm trước 9 giờ.
  • Bổ sung vitamin D (theo chỉ định của bác sĩ) nếu trẻ sinh non, ít ra nắng, hoặc có yếu tố nguy cơ cao.

Theo dõi phát triển thể chất:

  • Cân đo chiều cao, cân nặng định kỳ.
  • Khám sức khỏe định kỳ tại cơ sở y tế để phát hiện sớm các dấu hiệu còi xương.

Nguồn:

  1. Cục Y tế Dự phòng – Bộ Y tế Việt Nam. Link tham khảo: https://vncdc.gov.vn
  2. Viện Dinh dưỡng Quốc gia (NIN). Link: https://viendinhduong.vn
  3. Bệnh viện Nhi Trung ương. Link: https://benhviennhitrunguong.org.vn
  4. World Health Organization (WHO) – Tổ chức Y tế Thế giới. Link: https://www.who.int

BSCK2 NGUYỄN HOÀNG NAM

KHOA NHI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TIỀN GIANG